Jak przebiega prawidłowy rozwój mowy?
Na co trzeba zwrócić uwagę?
Co może niepokoić?
ETAPY ROZWOJU MOWY DZIECKA
Okres melodii trwający od urodzenia do 1 roku życia
0 – 1 m. ż. Narodziny
Pierwszy krzyk i pierwszy oddech. Dziecko wydaje różne rodzaje krzyku (które mama uczy się rozpoznawać i interpretować), mlaska, cmoka. Karmienie piersią jest najlepszym sposobem na prawidłowy rozwój dziecka oraz gimnastykę jego narządów mowy. Jeśli nie możesz karmić piersią pamiętaj o odpowiednim doborze smoczka w butelce.
2 – 3 m. ż. Głużenie
Niemowlę wydaje śpiewne dźwięki: agu, agi, ki, gi, kli, tli… Reaguje na różne dźwięki, głośno się śmieje.
Dźwięki wydawane przez dzieci w tym wieku brzmią na całym świecie podobnie. Głużenie jest odruchem bezwarunkowym. Głużą dzieci zarówno słyszące, jak i niesłyszące.
4 – 6 m. ż. Gaworzenie
To pierwsze zabawy głosem, dziecko powtarza i naśladuje dźwięki mowy. Zaczyna „prowadzić” rozmowę z opiekunem posługując się prostymi sylabami.
Gaworzenie będzie się utrwalało, jeśli dorośli będą odpowiadali na „zaczepki” swoich dzieci naśladując dźwięki przez nie wydawane. W ten sposób zachęcą swoje pociechy do „mówienia”.
PAMIĘTAJ! DLA ROZWOJU MOWY WAŻNA JEST INTERAKCJA !
6 – 7 m. ż. Gaworzenie samonaśladowcze
Dziecko wielokrotnie powtarza takie same sylaby w ciągu, np. babababa, mama mama, dadadada. Gdy dziecko jest zadowolone, gaworzenie staje się intensywniejsze.
Dzieci niesłyszące nie gaworzą w sposób samonaśladowczy. Jeśli niesłyszące niemowlę obserwuje w swoim otoczeniu język migowy zaczyna „gaworzyć” palcami.
PAMIĘTAJ! JEŚLI TWOJE DZIECKO NIE GAWORZY ZGŁOŚ SIĘ DO LOGOPEDY LUB WYKONAJ BADANIE SŁUCHU.
8 – 10 m. ż. Echolalia
Dziecko próbuje naśladować mowę dorosłych, wielokrotnie powtarza usłyszane sylaby (głośno, cicho, wysoko, nisko, krótko, długo). Rozumie kilkanaście słów – imiona, nazwy zabawek oraz zakaz „nie”.
Mówienie do dziecka, a także głośne czytanie z pokazywaniem i omawianiem obrazków stanowi zachętę do ciągłych powtórzeń.
11 – 12 m. ż.
Dziecko rozumie i spełnia pierwsze proste polecenia. Wypowiada 2 – 3 wyrazy.
Roczne dzieci przeciętnie mogą wymówić do 6 wyrazów. Są jednak i takie, które nie wypowiadają żadnego lub takie, które wymawiają ok., 50 wyrazów.
Okres wyrazu przypadający na drugi rok życia dziecka.
12 – 18 m. ż.
Jeden wyraz zastępuje zdanie lub nawet kilka zdań o różnym znaczeniu, np. da – daj lalę; weź piłkę; połóż tutaj.
Pierwszymi komunikatami są onomatopeje (wyrazy dźwiękonaśladowcze) typu:
hau, miau, koko. Pierwszy wyraz powinien pojawić się między 8, a najpóźniej
18 miesiącem życia.
18 – 24 m. ż.
Dziecko zaczyna budować proste zdania – wypowiedzi dwuwyrazowe, używa przede wszystkim rzeczowników (nazw). Pojawiają się liczebniki: jeden, dwa, trzy…
20 – miesięczne dziecko wymawia średnio około 170 wyrazów.
okres zdania przypada między drugim a trzecim rokiem życia
2 – 3 r. ż.
Pojawiają się proste zdania rozbudowane pod względem ilości i jakości wyrazów. Dziecko zaczyna rozróżniać zaimki osobowe ja – ty, używa zaimka zwrotnego się, np. bawię się, ubieram się, myję się; w mowie pojawiają się czasowniki.
W tym wieku dziecko poprawnie wymawia:
– samogłoski ustne: a, e, i, o, u, y
– spółgłoski nosowe: m, n, ń – „półspółgłoski”: j, ł
– spółgłoski: f, w, t, d, p, b, h
Okres swoistej mowy dziecięcej 3 – 7 r.ż.
Trzylatek ma prawo jeszcze wymawiać spółgłoski dźwięczne z niepełną dźwięcznością, a nawet bezdźwięcznie, np. w/f: oda, foda zamiast woda.
Ogólnie biorąc, mowę dziecka 3-letniego cechuje zmiękczanie głosek: s, z, c,
dz, sz, ż, cz, dż, które często są wymawiane jako ś, ź, ć, dź,
Dźwięk [r] może być wymawiane jak [j] lub [l], zamiast [f ] może występować
[ch] i odwrotnie.
Coraz śmielej posługuje się zdaniami złożonymi, jeżeli jest do tego
zachęcany.
Słownik dziecka 3-letniego osiąga poziom prawie 1000 słów.
Znane dziecku słowa łączone są w krótkie niekompletne zdania, które zawierają
jeden lub dwa rzeczowniki, czasownik, przymiotnik lub przysłówek
Wymowa dziecka 4- letniego różni się pod względem dźwiękowym. Utrwalają się takie głoski jak: [s, z, c, dz]. Dziecko nie powinno już wymawiać ich jak: ś, ć, dź, ź. Pojawia się głoska [r], choć jej opóźnienie nie powinno jeszcze niepokoić. Głoski:[sz, ż, cz, dź]dziecko jeszcze zamienia na: [s, z, c, dz]lub [ś, ź, ć, dź].
W wieku 4-lat doskonalą się sprawności językowe dziecka. Ocenia się, że
czterolatek wymawia dziennie około 15 tys. słów.
Posługuje się rozbudowanymi zdaniami, chociaż reguły budowy zdań nie są
jeszcze utrwalone.
Bardzo często występuje nieporadność w użyciu form fleksyjnych a także
nieprawidłowe stopniowanie przymiotników czy tworzenie liczby pojedynczej.
Typy błędów fleksyjnych to :
w zakresie mieszania osób i rodzajów:
co tam wiszą, jeden dziecko
w zakresie nieprawidłowego tworzenia
liczby pojedyńczej i mnogiej:
ludź, człowieki
błędne stopniowanie przymiotników:
dobry, dobrzejszy, najdobrzejszy
Błędy jakie popełniają dzieci świadczą o specyfice kompetencji gramatycznej dziecka i są dowodem twórczego przyswajania mowy otoczenia
Wiek ten charakteryzujący się nasiloną aktywnością słowotwórczą owocuje
także w neologizmy. Mogą to być twory językowe o zupełnie nieznanym dla
otoczenia znaczeniu i pochodzeniu.
Przykłady:
rękawiczka-nogawiczka
szczotka-rozczesywaczka
W wieku 3 i 4 lat w kontaktach społecznych rozwija się forma dialogu, którego dziecko jest aktywnym uczestnikiem w związku z ciągle rosnącą wiedzą o otaczającym go świecie.
Dzieci mogą posługiwać się zdaniami:
– przeciwstawnymi, np. Nie jestem głodny, ale zjem cukierka.
– wynikowymi, np. Idę do pani dlatego, że ma klocki.
– rozłącznymi, np. Pójdę do przedszkola, albo będę się bawić w domu z babcią.
Mowa dziecka 5- letniego jest już w zasadzie zrozumiała.
Głoski: [sz, ż, cz, dż], które pojawiały się w czwartym roku życia, zaczynają się
ustalać. Dziecko potrafi je poprawnie powtórzyć, choć w mowie potocznej
mogą jeszcze być wymawiane jak: [s, z, c, dz].
Głoska [r] powinna być wymawiana, ale często pojawia się dopiero w tym
okresie.
Mowa dzieci 6- letnich powinna już być opanowana pod względem dźwiękowym.
| WARTO ZAPAMIĘTAĆ |
Mam 3 lata i prawidłowo wymawiam głoski:
p, b, m,
f, w,
t, d, n,
ś, ź, ć, dź,
l, j,
k, g, h,
wszystkie samogłoski ustne: a, o, e, u, y, i oraz nosowe: ą, ę.
Gdy mam 3-lata nie muszę jeszcze wymawiać głosek:
s, z, c, dz,
sz, ż, cz, dż, r.
Mam 4 lata i poprawnie wymawiam głoski s, z, c, dz, nie zamieniam ich już na głoski ś, ź, ć, dź.
Grupy spółgłoskowe (np. [st], [zw], [cm], [dzw]., [pst].. i wiele innych) w dalszym ciągu upraszczam, choć moja mowa jest bardziej zrozumiała niż w wieku trzech lat.
Między 4 a 5 rokiem życia pojawia się głoska [r].
Opóźnienie w pojawianiu się tej głoski nie powinno niepokoić jeśli
zastępowana jest głoską [l].
W wieku 4 lat mogę szereg szumiący [sz, ż, cz, dż] nadal zastępować
łatwiejszym [s, z, c, dz] np. szafa – safa.
Mam 5 lat i zaczynam poprawnie wymawiać głoski szeregu
szumiącego [sz, ż, cz, dż].
Mam skończone 6 lat , mam utrwaloną wymowę wszystkich
głosek oraz opanowaną technikę mówienia.
(opracowała: Halina Piątek – surdologopeda, neurologopeda)