16 maja 2021 r. godz. 13.00 Msza Św. w kościele pw. Najświętszego
Serca Jezusowego w 81. rocznicę likwidacji obozu jeńców wojennych w
Ostaszkowie.
Przed Mszą Św. 5-minutowe wprowadzenie historyczne.
Po Mszy Św. indywidualne przejście na ul. Mickiewicza 36 przed
wejście do VI Liceum Ogólnokształcącego, gdzie znajduje się tablica
poświęcona przodownikowi Policji Państwowej z III Komisariatu w
Lublinie Bolesławowi Rybczyńskiemu.
Organizatorzy:
Parafia pw. NSJ w Lublinie, Urząd Miasta Lublina, Lubelski Urząd
Wojewódzki, Urząd Marszałkowski Woj. Lubelskiego, Stowarzyszenie
Rodzina Katyńska, .
Obóz jeńców w Ostaszkowie.
Przetrzymywano tam głównie policjantów, ale także strażników
więziennych i granicznych czy żandarmów wojskowych.
Największy liczebnie obóz jeńców polskich założono w monasterze
Nilowa Pustyń, położonym 11 km od Ostaszkowa, na północny zachód
od Kalinina (dawny Twer), przy linii kolejowej Wielkie Łuki-Bołogoje,
tj. około 300 km na północny zachód od Moskwy. Na początku
listopada 1939 r. zgromadzono tu 8397 jeńców, a kwietniu 1940 r.
liczył 6570. Mieścił się w kompleksie zabudowań poklasztornych na
wysepce Stołbnyj na jeziorze Seliger. O ile w Kozielsku i Starobielsku
oficerowie stanowili przytłaczającą większość, o tyle tutaj było
ich zaledwie 400. Do Ostaszkowa trafili natomiast w większości wzięci
do niewoli funkcjonariusze Policji Państwowej, Policji Województwa
Śląskiego, Straży Granicznej oraz żołnierze Korpusu Ochrony
Pogranicza. W obozie tym umieszczono ludzi uważanych przez NKWD za
szczególnie niebezpiecznych, a więc oficerów, podoficerów i
szeregowych wywiadu, żandarmerii wojskowej, straży granicznej,
służby więziennej oraz kilka tysięcy policjantów, pochodzących w
większości z zachodnich województw, a także kilkuset podoficerów
służby liniowej. Poza tym w Ostaszkowie przebywało kilkudziesięciu
księży i prawników oraz pewna liczba osadników wojskowych i ziemian,
wywiezionych ze wschodnich województw II Rzeczypospolitej. Obóz w
Ostaszkowie był najbardziej różnorodny pod względem składu
osobowego. Warunki pobytu w obozie ostaszkowskim były znacznie gorsze
niż w Kozielsku i Starobielsku, o czym świadczy choćby liczba 92
zmarłych w czasie kilkumiesięcznego pobytu (głównie na gruźlicę).
(…) Likwidacja obozu w Ostaszkowie rozpoczęła się 4 kwietnia 1940
r. i trwała do 19 maja 1940 r. Nad sprawnym przebiegiem operacji
wywożenia i mordowania jeńców czuwał Błochin, specjalnie
oddelegowany funkcjonariusz centrali NKWD. Codziennie partię jeńców
pędzono do stacji kolejowej Soroga, gdzie ładowano ich do wagonów
więziennych i przez Bołogoje transportowano do Kalinina (obecnie
Tweru). Tam na stacji czekały samochody zwane „czornymi woronami”,
które przewoziły Jeńców do miejscowego więzienia i siedziby
Zarządu Obwodowego NKWD przy ulicy Sowieckiej. Do wieczora byli
przetrzymywani w celach piwnicznych. Już 5 kwietnia 1940 r. UNKWD
obwodu kalinińskiego potwierdza przyjęcia pierwszych 343 jeńców
wojennych z obozu w Ostaszkowie. Wieczorem, w dolnej kondygnacji gmachu
NKWD, rozgrywał się ostatni akt dramatu. Rozstrzeliwania rozpoczynały
się wieczorem i trwały do świtu. W jednym z pomieszczeń piwnicznych
sprawdzano dokumenty, tożsamości jeńca, po czym skutego
przeprowadzano do celi śmierci, wyłożonej materiałami
dźwiękochłonnymi. Ciała pomordowanych wywożono o świcie
samochodami do lasu nad rzeką Twercą, na teren ośrodka wypoczynkowego
NKWD we wsi Jamok koło Miednoje. Następnie wrzucano je bezładnie do
wykopanych przez koparkę dołów i zasypywano. Tego samego dnia 05
kwietnia 1940 r. szyfrogramem o treści „Wykonano 343”, UNKWD w
Kalininie powiadomiło centralę w Moskwie o zamordowaniu wszystkich
jeńców z pierwszego transportu z Ostaszkowa.
Z obozu w Ostaszkowie ocalała bardzo nieliczna grupa jeńców. Do
Pawliszczewa Boru trafiło zaledwie 127 (w niektórych źródłach 124),
z tego 60 z transportu z 29 kwietnia 1940 r., 45 z transportu z 13 maja
1940 r. i 19 z transportu z 16 maja 1940 r. Ostatecznie obóz
rozwiązano w lipcu 1940 r., w późniejszych zaś latach skrzętnie
usuwano wszelkie możliwe ślady, związane z pobytem jeńców polskich
na wyspie.
Źródło: tekst opracowano na podstawie — Zbiór dokumentów
sowieckich pt. Katyń. Dokumenty zbrodni’, 1.1, Jeńcy niewypowiedzianej
wojny, sierpień 1939 – marzec 1940, Warszawa 1995; t. II, Zagłada
marzec-czerwiec 1940, Warszawa 1998.
